Constructieve journalistiek lijkt aan populariteit te winnen, vooral nu ook de zorgen over nieuwsmijding actueler zijn dan ooit. #UseTheNews wil constructieve journalistiek graag bevorderen als een potentiële aanlokkelijke vorm voor jongeren. Zij benadrukken, ook in onze peiling van februari 2023, de negativiteit van het nieuws en invloed daarvan op hun humeur of zelfs op hun blik op de wereld. Maar wat is constructieve journalistiek nu precies? We vroegen het Liesbeth Hermans, lector Constructive Journalism aan de hogeschool Windesheim in Zwolle:

“Constructieve  journalistiek wil een tegenwicht bieden aan de onevenredige aandacht die er in het nieuws is voor negatieve ontwikkelingen zoals problemen, tegenstellingen en incidenten.”

Om dit te bereiken focust constructieve journalistiek op het toevoegen van oplossingsgerichte, handelingsgerichte en toekomstgerichte perspectieven met als basis de principes van publieksgerichtheid, inclusiviteit en transparantie. Journalistieke kernwaarden als een kritische houding, onafhankelijkheid en onbevangenheid blijven daarbij overeind.

“Met een constructieve benadering kunnen journalisten het publiek een perspectief bieden dat meerdere gezichtspunten laat zien en uitleg geeft over hoe er gewerkt wordt aan mogelijke oplossingen.”

Nieuwsmedia spelen een belangrijke rol in de manier waarop er over maatschappelijke vraagstukken wordt gesproken en gedacht.  Met een constructieve benadering kunnen journalisten het publiek een perspectief bieden dat meerdere gezichtspunten laat zien en uitleg geeft over hoe er gewerkt wordt aan mogelijke oplossingen. Constructieve journalistiek sluit aan bij een publieksgeoriënteerde vorm van journalistiek.  Journalisten zien mensen als geïnteresseerde burgers die behoefte hebben aan nieuws dat ze in staat stelt afgewogen meningen te vormen en beslissingen te nemen. Dat vraagt om een journalistiek waarin niet alleen aandacht is voor een informerende en controlerende rol, maar ook voor een ondersteunende, faciliterende en mobiliserende rol. 

Daarbij is het van belang kennis te hebben over het publiek. Zoals kennis over de effecten die framing in het nieuws heeft op de publieke opinie en het beeld dat mensen hebben over ontwikkelingen in de samenleving. Maar ook kennis over de behoeften die mensen hebben aan nieuws over maatschappelijke onderwerpen. Daarbij zijn inzichten in relevantie, begrijpelijkheid, diversiteit, participatie en bruikbaarheid belangrijk.

In de praktijk zijn er verschillende strategieën die in combinatie kunnen bijdragen aan een constructieve benadering in nieuws. Wat past bij een productie is afhankelijk van de specifieke situatie zoals het onderwerp, het genre, de beoogde publieksgroep.  

Kenmerken

Tegen deze achtergrond kan constructieve journalistiek worden beschreven als een vorm van journalistiek die grote nadruk legt op de volgende kenmerken:

• Toekomstgericht: het publiek informeren over de wereld voorbij het nieuws van de waan van de dag en meer aandacht geven aan maatschappelijke ontwikkelingen op de lange termijn
• Oplossingsgericht: het publiek niet alleen informeren over problemen en conflicten, maar ook oog hebben voor initiatieven met mogelijke oplossingen, inclusief aandacht voor hoopgevende en inspirerende perspectieven
• Handelingsgericht: het publiek informatie bieden die hen in staat stelt zelf beslissingen te nemen in hun persoonlijke en publieke leven en daarnaar te handelen

Met als basis:

• Publieksgericht: open staan en aansluiten bij de vragen en zorgen die bij burgers leven waardoor nieuws relevant is voor mensen en er een journalistiek ontstaat voor en met het publiek
• Inclusiviteit: diverse perspectieven incorporeren, contextuele diepgang in journalistieke producten en de maatschappelijke conversatie in brede lagen van de bevolking actief bevorderen
• Transparantie: inzicht geven in de gevolgde werkwijze en verantwoording afleggen over keuzes daarin en effecten daarvan

#UseTheNews ontwikkelt samen met Windesheim een aantal activiteiten over constructieve journalistiek. Onderdeel hiervan is de innovatieve content-agenda WhatZ Next voor nieuwsmedia die zich richten op jonge doelgroepen. Daarover binnenkort meer.