Als je gratis de krant ontvangt omdat je geen abonnement kan betalen, stijgt dan het vertrouwen in de democratie en journalistiek? Dat is wat Lott Fransen, communicatiewetenschapper van De Radboud Universiteit, en de Gelderlander zich afvroegen. In 2023 gaf De Gelderlander, ter ere van hun 175-jarig jubileum, gratis jaarabonnementen aan Nijmegenaren die dit zelf niet kunnen betalen. Lott en De Gelderlander onderzochten de effecten van het uitdelen van de krant.

In totaal hebben 138 mensen die bij de Voedselbank in Nijmegen komen een gratis jaarabonnement gekregen van De Gelderlander, de ene helft digitaal en de andere helft fysiek. “Opvallend is dat er geen verschil lijkt te zijn in de resultaten tussen de digitale en papieren versie. Wat daarbij helpt is denk ik een beetje intrinsieke motivatie dat je het van jezelf leuk vindt om op de hoogte te blijven”, vertelt Fransen.

Jongeren en gratis krantenabonnementen

Waar de onderzoekster heel benieuwd naar is, is hoe het zou zijn als jongeren een abonnement zouden krijgen. “Nu zijn de abonnementen aan individuen gegeven bij de voedselbank en het is onbekend of er nog een gezin bij hoort of dat de krant is doorgegeven aan jongeren.”  

In het Working Paper van Irene Costera Meijer staat dat er aanwijzingen zijn dat jongeren de voorkeur geven aan het zelf zoeken van nieuws via sociale- en digitale platforms boven het gratis krijgen van een abonnement op een kwaliteitsmedium naar keuze (Costera Meijer, 2023). De geïnterviewde jongeren in haar paper ervaren zo’n abonnement als een belasting vanwege de ervaren morele druk om zo’n medium dan ook te gebruiken, en daarmee als een beperking van hun vrijheid en autonomie. 

Of dit geldt voor alle jongeren is onduidelijk. Zo’n abonnement zou, zoals bij het onderzoek van Fransen, misschien wel kunnen werken als er in het gezin weinig geld te besteden is. Het is in ieder geval een interessant punt om verder te onderzoeken.

Vertrouwen, invloed en zelf politieke verbetering

Uit het onderzoek blijkt alvast wel dat de mensen die een gratis abonnement hebben ontvangen meer toegang ervaren tot het nieuws, meer vertrouwen hebben in het maken van keuzes en dat ze meer invloed hebben op de omgeving. “We hebben ook een extra onderzoek gedaan over de politieke betrokkenheid rondom de afgelopen Kamerverkiezingen en daaruit blijkt dat de mensen die een abonnement hebben gekregen zich beter geïnformeerd voelen over de verkiezingen van november en een grotere stemintentie hadden dan mensen zonder abonnement”, licht de onderzoekster toe.  

Het gratis krantenabonnement lijkt dus veel op te leveren en dat blijkt ook uit de reacties die Fransen kreeg: “De antwoorden vond ik bijna ontroerend.” Ze benoemt dat mensen reageerden dat ze weer kunnen meepraten, zelfs met hoogopgeleiden. “Ze zeggen echt ‘ik doe weer mee in de maatschappij.’”

Dit onderzoek laat ook zien dat lokaal nieuws heel belangrijk is voor mensen: “We hebben gevraagd welke stukken uit de krant het meest werden gelezen door de deelnemers en daar kwam heel vaak het regionale nieuws uit. Voor deze groep mensen was dat dus de Nijmegen-sectie.” Dat de gratis te bezoeken website van Omroep Gelderland niet voldoet, ligt volgens Fransen aan de toegankelijkheid. Ze kan zich nog goed herinneren dat ze toen ze bij haar ouders woonde, die een abonnement op de Tubantia hadden, ook regelmatig de krant opensloeg omdat deze gewoonweg op de keukentafel lag. “Het helpt denk ik echt als je het gewoon tot je beschikking hebt.”

Toekomstplannen

De initiatiefnemer van deze actie bij De Gelderlander, hoofdredacteur Joris Gerritsen, is zich volgens Fransen momenteel hard aan het inzetten om meer werk van deze actie te maken bij heel DPG Media: “Ze zijn bezig met concrete plannen en omdat er geen verschil is tussen papier en een digitale krant wordt zoiets voor DPG Media ook een stuk makkelijker te realiseren. Je kunt je voorstellen dat het zowel administratief als financieel gezien een stukje makkelijker is om digitale abonnementen weg te geven.”