Kinderrechten zijn volgens Simon Truwant, onderzoeker en medewerker bij het Belgische Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi), een cruciaal onderdeel van de (jeugd-)journalistiek. Hij is betrokken bij het project NieuwsWijsNeuzen en maakt zich hard voor meer kindwijze journalisten. Simon: “Het is belangrijk dat er kwalitatieve, inclusieve en kindwijze journalistiek bestaat.”
Het onderzoeksproject ‘NieuwsWijsNeuzen’ is opgericht om kinderen (8-12 jaar) weerbaarder te maken tegen desinformatie door in te zetten op nieuwswijsheid. Daarnaast moet het project (jeugd)journalisten kindwijs maken. Dit alles samen met negen partners uit het Belgische media- en jeugdveld, zoals Arteveldehogeschool, de Vlaamse Vereniging van Journalisten en Ketnet.
NieuwsWijsNeuzen bestaat uit drie onderdelen: Het opstellen van een mediawijsheidprogramma voor scholen, een leidraad voor journalisten genaamd De Kindwijzer en een checkpoint voor desinformatie, waar jongeren kunnen aankloppen met hun vragen.
Simon: “Als Keki zijn wij betrokken om een kinderrechtelijke input te geven. Het recht op informatie is onderdeel van het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties. Het toegankelijk maken van informatie is geen gunst van volwassenen aan kinderen, maar een juridisch verankerde plicht. En er is er nog altijd een verschil tussen kinderreflex en kinderrechten-reflex. Als je daar niet in gespecialiseerd bent, wordt dat vaak over het hoofd gezien.”
“Kinderreflex is wanneer we nieuws brengen in gemakkelijkere woorden, op een simpele manier. Het is kindvriendelijk, maar het gaat uit van een heel simpel kindbeeld. Natuurlijk niet slecht, maar het houdt geen rekening met de rechten van kinderen.” Ze hebben namelijk niet alleen recht op toegankelijk nieuws, maar recht op ‘kindwijs’ nieuws dat écht rekening houdt met hun rechten. “Denk aan het recht op participatie, vrijheid van meningsuiting en gerespecteerde belangen.”
Wat je onder kinderrechten verstaat, wordt bepaald door jouw persoonlijke mening over kinderen. “Want zie je kinderen als hulpbehoevende wezens? Een burger in de dop? Iemand met volwaardige capaciteiten, maar nog in ontwikkeling?”, vraagt Simon. Een kinderrechtenperspectief zorgt ervoor dat zowel de beschermde als de activerende rechten van het kind altijd in gedachten worden gehouden. De Kindwijzer bestaat om die reden ook uit zes luiken: Toegankelijke, begrijpelijke, beschermende, stimulerende en participatieve journalistiek, met bijzondere aandacht voor desinformatie.
Een kinderrechtenperspectief en het onderzoek NieuwsWijsNeuzen zijn belangrijk omdat jongeren hun nieuws steeds vaker op sociale media vinden, vindt Simon. “Dat jongeren het nieuws zoeken is erg goed en als dit de manier is hoe deze generatie informatie zoekt, moeten wij dat erkennen. Het probleem is dat het slecht gereguleerd en niet transparant is. In het geval van TikTok is er zelfs helemaal geen controle.”
Ook zorgt nieuwsgaring op sociale media voor een enorme overvloed aan informatie. Wat bij jongeren voor problemen kan zorgen, onderstreept hij. “Psychologisch gezien kunnen we de overvloed aan het nieuws niet verwerken zonder dat mensen de informatie voor ons filteren. En het filteren moet ook nog eens kwalitatief zijn. Influencers filteren het nieuws ook, maar hebben meestal geen journalistieke achtergrond. Ze verspreiden soms kwaadwillige en misleidende informatie.”
“En daarom is het belangrijk dat er degelijke, kwalitatieve, inclusieve en kindwijze journalistiek bestaat.” De Kindwijzer, onderdeel van het project NieuwsWijsNeuzen, moet hierbij helpen. Deze leidraad, bestaande uit algemene aanbevelingen en concrete handvatten, is bedoeld voor jeugdjournalisten én reguliere journalisten.
Volgens Simon hebben reguliere journalisten nooit de vraag gekregen om zich op jongeren te focussen. “Want vroeger volgden kinderen op hetzelfde tijdstip als hun ouders hetzelfde nieuws. Daardoor konden ouders het nieuws vertalen of bufferen. Nu hebben kinderen en jongeren eigen toegang tot het nieuws, waar hun ouders soms geen eens vanaf weten.”
Maar is het wel wenselijk dat reguliere media zich gaan focussen op jongeren? “Ja, omdat zij ook recht hebben op diverse bronnen van informatie. Jongeren zijn volwaardige burgers met volwaardige rechten. Daarom zijn ze ook een essentieel deel van de doelgroep van reguliere journalisten en moet je ze bedienen.”
Daarnaast is er nog een reden waarom het volgens Simon als reguliere journalist slim is om een kinderrechtenperspectief aan te nemen. “Als journalisten nu niet kindwijzer worden en jongeren gaan aanspreken, zijn ze het jonge publiek kwijt en het is de vraag of ze deze ooit nog terug gaan krijgen.”
Al kan het ook geen kwaad om particuliere jongerenkanalen te hebben, vertelt hij. “Omdat jongeren, net zoals de meeste bevolkingsgroepen, het aangenaam vinden om ook specifieke kanalen te hebben die alleen op hen gericht zijn.”
In de toekomst hoopt hij dat al het nieuws kindwijs is. Simon: “En dat de Kindwijzer een oefening is voor journalisten om een kinderrechtenreflex te ontwikkelen, die op langer termijn terug te zien is in de media.”