“Door alle waarschuwingen over desinformatie, wantrouwen jongeren soms dan maar al het nieuws dat op ze afkomt”, zegt universitair docent Joëlle Swart (Rijksuniversiteit Groningen). Sinds 2013 doet zij onderzoek naar veranderend nieuwsgebruik waarbij ze zich voornamelijk richt op jongeren en digitale media. Voor een recent onderzoek interviewde ze jongeren tussen de 16 en 22 jaar over de strategieën die zij inzetten om nieuws te vergaren, evalueren en mee te verbinden. #UseTheNews stelde haar vijf vragen.

In je onderzoeken kijk je naar nieuwswijsheid, wat nemen jongeren daaruit mee?

In gesprekken die we voeren valt op dat onderwijs over nieuwswijsheid heel erg uitgaat van een beschermende rol. Het vertelt jongeren vooral wat ze niet moeten doen, bijvoorbeeld dat ze niet zo maar alles moeten geloven. Al die waarschuwingen hebben echter soms een averechts effect: veel jongeren gaan hierdoor bijna alle berichtgeving wantrouwen. Ook zit er vaak een verschil tussen wel weten hoe het zit en het daadwerkelijk toepassen. Veel jongeren weten wel dat ze verhalen met verschillende bronnen zouden kunnen verifiëren, maar met de hoeveelheid aan informatie die op ze afkomt is het bijna niet te doen. 

Wat valt op aan het nieuwsgebruik van jongeren over de jaren heen?

Ook al zien we verschuivingen in de platformen die jongeren gebruiken, de ervaring van nieuws is vrijwel gelijk gebleven. Zo is Instagram steeds belangrijker geworden als voornaamste nieuwsbron en wordt TikTok de laatste jaren natuurlijk steeds groter als platform. De manier waarop jongeren nieuws gebruiken en ervaren verandert echter bijna niet. Hierbij zien we dat bij veel jongeren het nieuws vooral naar hen toekomt in plaats van dat ze er actief naar op zoek gaan. Ook is hun definitie van ‘nieuws’ vaak een stuk breder dan die van de gemiddelde volwassene.

Wat verstaan jongeren onder ‘nieuws’?

Jongeren weten heel goed wat ze ‘zouden moeten’ zien als nieuws en geven, als je het op die manier bevraagt, veelal sociaal wenselijke antwoorden. Toch interpreteren ze het begrip vaak een stuk breder en kom je – als je er met een omweg naar vraagt – op drie verschillende interpretaties. Sommige van hen houden wel vast aan de meer traditionele interpretatie van nieuws en schalen berichten die ze op sociale media tegenkomen hier niet onder. Anderen trekken het juist veel breder en zien alles wat met informatieverspreiding te maken heeft als een vorm van nieuws. Een derde grote groep maakt weer onderscheid tussen verschillende typen nieuws. Zo zien zij aan de ene kant het meer traditionele nieuws zoals dat van de NOS bijvoorbeeld, aan de andere kant het meer ‘sociale nieuws’ over katten die gered worden, en tot slot nog andere vormen van informatie zoals pr-teksten of die van politieke partijen. Ze hebben vaak niet het vocabulaire om het onder woorden te brengen, maar herkennen en onderscheiden dus wel verschillende typen. Ook maken gesprekken met vrienden of familieleden voor veel jongeren een belangrijk deel uit van de dagelijkse nieuwsconsumptie.

Wat zou je journalisten en nieuwsmedia meegeven?

Om jongeren te bereiken is het belangrijk nieuws aan te bieden in een vorm die hen aanspreekt op plekken waar ze al zijn, zoals met korte video’s op Instagram bijvoorbeeld. Verder is het van belang duidelijk te maken waarom iets relevant is voor jongeren. Nog steeds voelt nieuws wel eens als een ‘ver-van-mijn-bedshow’. Dit kan in de onderwerpkeuze zitten, maar ook algemene onderwerpen kun je interessant voor jongeren maken door de link te maken met waarom het voor hen van belang is en vooral ook wat ze ermee kunnen. Hier komt de constructieve kant bij kijken. Wat dat betreft zijn jongeren helemaal niet zo anders dan nieuwsgebruikers in het algemeen en kun je veel algemene tips ook op hen toepassen.

Wat zou je organisaties die jongeren ‘nieuwswijzer’ willen maken meegeven?

Focus vooral op hoe jongeren wél op een verantwoorde wijze met nieuws om kunnen gaan in plaats van wat ze niet moeten doen. Hoe vind je betrouwbare informatie, hoe herken je betrouwbare journalistiek en hoe gebruik je het dan? Daarnaast is het belangrijk om ook naar de technologische kant te kijken en bijvoorbeeld uit te leggen hoe algoritmes het nieuws dat je op sociale media te zien krijgt beïnvloeden. En natuurlijk weer: hoe ga je daarmee om en zorg je ervoor dat je alsnog een breed beeld aan informatie binnen krijgt.